Al jarenlang is het gebruik van het gewasbestrijdingsmiddel glyfosaat voer voor discussie. Waterbeheerders treffen de stof door heel Nederland in grond- of oppervlaktewateren aan. “Glyfosaat bedreigt onze drinkwaterbronnen”, aldus de Vereniging van drinkwaterbedrijven (Vewin).
‘Ons drinkwater behoort tot het beste van de wereld’ is een cliché wat je vaak voorbij hoort komen. In vergelijking met andere landen, waar bijvoorbeeld veel chloor wordt toegevoegd om het drinkwater te zuiveren, is ons kraanwater inderdaad van een hoge kwaliteit. Drinkwaterbedrijven besteden veel geld aan het zuiveren van ongewenste stoffen die door menselijk handelen in onze drinkwaterbronnen zijn beland, zoals bijvoorbeeld pesticiden.
Pesticiden zijn chemische bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden in de landbouw om ziekten, plagen of onkruiden in de landbouw tegen te gaan of organismen te bestrijden die hinderlijk of schadelijk zijn. Voor het te bestrijden organisme zijn pesticiden toxisch. Een ongewenst bijeffect? De restanten van de stof kunnen via de bodem wegspoelen en op termijn het grond- of oppervlaktewater bereiken waaruit ons drinkwater wordt geproduceerd.
Een van de bekendste pesticiden is glyfosaat (ook wel Roundup genoemd), een stof die boeren op grote schaal gebruiken in de landbouw om onkruid te bestrijden. Ook gemeenten gebruiken de stof in de openbare ruimte. Glyfosaat is een effectieve manier om gewassen te beschermen tegen ziekten en plagen. In de plant blokkeert het de vorming van essentiële enzymen. Onkruid dat daar niet resistent voor is wordt gedood. Bovendien zorgt het ervoor dat er minder mechanische grondbewerking nodig is, wat gunstig is voor de bodem.
Na de ontdekking in 1950 brengt het omstreden Amerikaanse chemieconcern Monsanto (inmiddels overgenomen door het Duitse Bayer) in 1974 glyfosaat op de markt. Het groeide uit tot een van de meest gebruikte onkruidbestrijdingsmiddelen in de land- en tuinbouw ter wereld. Uit gegevens van de Universiteit Wageningen blijkt dat 45 procent van de 300 bodemmonsters van verschillende Europese landbouwgronden glyfosaat en AMPA (een afbraakproduct van glyfosaat) bevat.
In Nederland toonde onderzoek van het RIVM aan dat de helft van de Nederlandse drinkwaterbronnen is vervuild (135 van de 216) met stoffen die door de mens zijn gefabriceerd. Volgens berekeningen van het Planbureau Leefomgeving zijn chloorprofam, terbutylazine, bentazon én glyfosaat de pesticiden die het grondwater het meest belasten. De stoffen zijn verantwoordelijk voor 10 procent van het gebruik, maar veroorzaken 80 procent van de grondwaterbelasting. “Uit metingen blijkt dat glyfosaat nog steeds de belangrijkste probleemstof voor de drinkwaterwinning is”, zegt PBL-onderzoeker Aaldrik Tiktak.
De toxiciteit van glyfosaat voor mens en milieu wordt al jaren onderzocht en bediscussieerd. Verschillende officiële instanties kwamen tot uiteenlopende conclusies omtrent de gezondheidsrisico’s van glyfosaat. In 2015 concludeerde de Europese voedselwaakhond EFSA dat het onwaarschijnlijk is dat glyfosaat risicovol is voor de mens bij normaal gebruik. Twee jaar later oordeelde het Europese chemie-orgaan ECHA dat glyfosaat niet kankerverwekkend is.
Maar in 2015 trok de International Agency for Research on Cancer (IARC) de conclusie dat glyfosaat “waarschijnlijk wel kankerverwekkend” is. Ook de rechterlijke macht in de VS is daarvan overtuigd. Bayer verliest met enige regelmaat rechtszaken en betaalt duizelingwekkende bedragen aan slachtoffers. De verschillende uitkomsten zijn uitgedraaid in een wetenschappelijke debat over hoe het onderzoek uitgevoerd dient worden. Welke studies je mag gebruiken en de beoordeling van gegevens zijn daarin leidend.
Niettemin staat het wel vast dat we de stof binnenkrijgen. Dit gebeurt deels via voeding (resten op landbouwgewassen), het inslikken van bodemstof, het inademen bij gebruik in de tuin of in woongebieden in de buurt van landbouwzones, via contact met de huid bij gebruik of via drinkwater. Ondanks dat drinkwaterbedrijven veel moeite doen om het drinkwater te zuiveren, worden er soms zeer lage concentraties glyfosaat aangetroffen.
Ook de waterschappen, die verantwoordelijk zijn voor de afvalwaterzuivering, hebben steeds meer moeite om pesticiden te zuiveren. “Wij zien echt dat er steeds meer stoffen in het water komen en ook veel stoffen waar we nog heel weinig van weten – stoffen die we misschien nog niet eens goed kunnen detecteren. Laat staan dat je die dan goed zou kunnen zuiveren”, zegt Unie van Waterschappen-bestuurder Sander Mager tegen EenVandaag.
Een bijkomend effect is dat de stoffen zich kunnen samenklonteren en daarmee zorgen voor een extra giftige werking. Mager hoopt op een bronaanpak; het aanpassen van de regelgeving om te voorkomen dat stoffen in het milieu komen. “Dat betekent ook dat er echt verandering moet komen in het toelatingsbeleid. Onder het mom wat er niet in komt, hoef je er ook niet uit te halen. Wij vinden het heel belangrijk om dat nu snel aan te pakken.”
Ook de Gezondheidsraad is het daarmee eens. In 2020 brachten zij een rapport uit met het advies om bestrijdingsmiddelen in de land- en tuinbouw af te bouwen. Eerder werd in Nederland een verbod op het professionele gebruik van pesticiden, waaronder glyfosaat, teruggedraaid door de rechter. Een nieuw verbod zou geïnitieerd moeten worden door het Ctgb (College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden). Omdat het Ctgb het advies volgt van de EFSA is daar voorlopig “geen sprake van”, aldus de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Carola Schouten.
Tot grote onvrede van Vewin. Alleen op lokale schaal geldt op dit moment een verbod op het gebruik van glyfosaat. Bij onze oosterburen, waar onlangs een schandaal aan het licht kwam over gemanipuleerde studies omtrent de giftigheid van glyfosaat, werkt de overheid wel aan een landelijk verbod. In de EU is de werkzame stof glyfosaat in 2017 opnieuw goedgekeurd voor een periode van 5 jaar. Intussen ligt er een nieuwe aanvraag voor hernieuwde goedkeuring van glyfosaat door een consortium van meerdere chemische bedrijven. Momenteel is de Nederlandse drinkwaternorm voor bestrijdingsmiddelen – zoals glyfosaat – 0,1 microgram per liter.
ZeroWater
Gezien de complexiteit van een verbod is het de vraag of chemische stoffen op de korte termijn uit ons drinkwater zullen verdwijnen. Wil jij er zeker van zijn dat er geen kleine hoeveelheden glyfosaat in jouw drinkwater zitten? ZeroWater is het enige filter dat glyfosaat voor 100 procent verwijderd. In de onderstaande video doen onderzoekers een test met verschillende filters en bestudeerden hoe goed ze glyfosaat uit het water filteren. Naast glyfosaat verwijdert onze filter kalk, lood, chloor en PFAS (PFOS/PFOA).
Interesse? Neem een kijkje in onze webshop.
