Kalkaanslag verwijderen is een terugkerende schoonmaakklus. Maandelijks besteden we uren aan het kalkvrij houden van onze douches, koffiezetapparaten en waterkokers. Het internet bulkt van de orthodoxe tips waarmee je het beste kunt boenen. Van natuurazijn tot cola en van citroensap tot karnemelk. Maar is het drinken van kalkrijk water ongezond?
Kalk is een verzamelnaam voor een aantal verschillende alkalische zouten van calcium: calciumhydroxide, calciumoxide, calciumwaterstofcarbonaat en calciumcarbonaat. Calciumcarbonaat komt in de natuur voor in onder meer kalksteen en mergel. Kalksteen is ontstaan uit overblijfselen van dode kalkhoudende (zee)wezens. Denk bijvoorbeeld aan beenderen, schelpen en pantsers van koralen, waar veel kalk in zit. Doordat Nederland vroeger vooral bestond uit water, is deze kalk in de bodem beland.
Daarom zit er in ons grondwater, waar zo’n 60 procent van ons drinkwater van gemaakt is, kalk. Wanneer het water wordt opgepompt uit de ondergrond door een drinkwaterbedrijf neemt het onderweg stoffen mee. Kalk is een van deze stoffen. Drinkwater gemaakt van grondwater bevat hogere kalkconcentraties (hardheid) dan oppervlaktewater, omdat het soms wel duizenden jaren in contact heeft gestaan met de bodemlagen.
Voor de ontkalking van grondwater zijn verschillende processen nodig. Waterbedrijven gebruiken onder meer zogeheten pelletreactoren om de hardheid te verlagen. Dit zijn kleine balletjes waar de kalk op neerslaat nadat er een reactie op gang wordt gebracht met een katalysator. Met de technieken filteren drinkwaterbedrijven voor 50 procent de kalk uit het water. Veel waterbedrijven verkopen deze kalk, bijvoorbeeld aan producenten van veevoer. De andere helft van de kalk blijft in het water zitten en stroomt uit onze kranen.
Tijdens het ontharden van het drinkwater zijn installaties en chemicaliën nodig, waardoor de kosten kunnen variëren. Verder ontharden betekent dan ook dat de productiekosten zouden toenemen, wat uiteindelijk leidt tot een hogere drinkwaterprijs. Elk drinkwaterbedrijf maakt daarin zijn eigen financiële afwegingen. De concentratie kalk in ons drinkwater is aangeduid met de Duitse graden (dH) en kent verschillende niveaus:
Wettelijk gezien is een drinkwaterbedrijf verplicht kalk in het water te laten zitten. Volgens het Drinkwaterbesluit, waarin de normen van de World Health Organization (WHO) leidend zijn, is de ondergrens vastgelegd op 5,6 dH. De bovengrens ligt op 12,5 dH. Omdat er veel verschillende drinkwaterbronnen zijn, is de waterhardheid bijna nergens hetzelfde. Zuid-Limburg heeft door het vele kalksteen in de bodem het hardste water van Nederland, waardoor er in die provincie veel meer onthardingsinstallaties staan.
Kalk is niet schadelijk voor onze gezondheid. Sterker nog: we hebben het nodig. Calcium versterkt onder meer onze botten, spieren en tanden. Hoeveel calcium je lichaam nodig heeft verschilt per leeftijd en geslacht. Volgens de Gezondheidsraad hebben mensen in de leeftijd 25-50 gemiddeld 950 microgram calcium per dag nodig – zo’n 4 à 5 glazen melk. De maximaal dosis zou zo’n 2500 mg per dag zijn, oftewel 2 liter melk. Teveel calcium verstoort de opname van magnesium, zink, fosfor en ijzer. Hierdoor kun je een tekort aan deze mineralen krijgen. Tevens is de kans op nierstenen groter en kan de opbouw van je botten verslechteren, met zwakkere botten tot gevolg.
Volgens de WHO heeft zacht drinkwater – net als hard water – geen effect op de gezondheid. Vroeger werd de link tussen hartfalen en zacht water gelegd, maar wetenschappelijk onderzoek toonde een verwaarloosbaar effect aan. Zachter water kan beter zijn voor mensen met een gevoelige huid (eczeem), maar kan juist ook weer leiden tot huidirritatie omdat zepen minder goed van je huid afspoelen. Drinkwaterbedrijven hebben zelf profijt bij kalkrijk water, omdat betonnen transportleidingen zo beter beschermd zijn en langer meegaan. Beton kan namelijk oplossen door zacht water volgens de index van Langelier.
Naast dat hard water anders smaakt dan zacht water, zorgt het dus wel voor huishoudelijk ongemak: kalkafzetting. Een probleem dat eigenlijk pas ontstond nadat we halverwege vorige eeuw steeds meer huishoudelijke apparaten gingen gebruiken. Kalk ontstaat als calcium reageert op carbonaat. Pas dan komt er calciumcarbonaat tot stand, oftewel kalk. Die reactie ontspint zich wanneer je water verwarmt, zoals in een douche. In boilers, geisers, de (af)wasmachines komt ‘ketelsteen’ voor. Ook bij het koken van water of het koffiezetten verschijnt er kalkaanslag, een effect waar de meeste mensen minder blij mee zijn.
Want kalk tast in veel apparaten verwarmingselementen aan. Kalkaanslag kan ervoor zorgen dat verwarmingselementen minder goed warmte geleiden, waardoor de apparaten zelf minder efficiënt worden en bovendien meer energie verbruiken. Dit zie je terug op je energierekening. Hoe zachter het water, hoe minder groot de schade. Om de levensduur van je apparatuur te verlengen is het daarom van belang om regelmatig te ontkalken. Omdat de kalk-concentraties per gebied verschillen, is er overal een ander onderhoudsregime nodig.
Gemiddeld gezien is een driemaandelijkse cyclus voldoende. Volgens een onderzoek van Care Club – een bedrijf dat reinigingsproducten verkoopt voor huishoudelijke apparaten – maken de meeste Nederlanders hun apparaat niet goed of niet vaak genoeg schoon. Slechts 47 procent ontkalkt een koffiemachine regelmatig. Daarnaast zorgt het tijdig ontkalken en reinigen voor een betere smaak van koffie en thee. Maar veel middelen die we gebruiken komen in het riool terecht en zijn daarmee schadelijk voor het milieu.
Wil je huishoudelijke apparaten beschermen tegen kalk of heb je liever geen kalk in jouw drinkwater? ZeroWater verwijdert kalk voor 100 procent uit water. Naast kalk verwijdert onze filter lood, glyfosaat, chloor, PFAS (PFOS/PFOA).
Interesse? Neem een kijkje in onze webshop.
